Tag: metro

Sztokholmskie metro – najdłuższa galeria sztuki na świecie

Do tej pory napisałam sporo o szwedzkich tradycjach.
Nie chciałabym już się w tym roku powtarzać, zawsze można zajrzeć do wpisów w zakładce Święta i tradycje. Ten tydzień, to czas pożegnania ze świętami, czas powrotu na zwykłe tory codzienności. A 13- go stycznia w kalendarzu szwedzkim widnieje Tjugondag jul, czyli Dwadzieścia dni po świętach. O tym dniu oraz związanym z nim plądrowaniu choinki przeczytacie w Pożegnanie z choinką.
Będę za to starała się, tak jak dawniej, pisać o Szwecji, Sztokholmie i okolicach.  O tym, co warto zwiedzić i zobaczyć oraz o sprawach, które lubię, a mianowicie o szwedzkiej mentalności, kwestiach społecznych i kulturze.

***

Przeczytałam w prasie codziennej, że znów rusza „zwiedzanie metra”, w czym czasem uczestniczę, bo faktycznie są to ciekawe wycieczki z przewodnikiem, który opowiada o sztuce, jaką zostały „opatrzone” sztokholmskie stacje metra.

Metro sztokholmskie to coś więcej niż zwykły środek komunikacji. To również najdłuższa na świecie galeria sztuki.

Ponad 70 artystów ozdobiło rzeźbami, malowidłami i mozaikami ponad 5o stacji.

Perony, ściany, sufity i wejścia mienią się dziełami sztuki w rozmaitych stylach. Uważnemu podróżnemu nie umknie żaden detal, mający nierzadko jakąś historię lub przesłanie, jak chociażby zawiązany na supeł rewolwer na stacji Åkeshov.

(Nazwy stacji podaję w kolorach danej linii).

Wiele stacji to kolorowe groty, jak np. uważana przez licznych za najpiękniejszą stacja Kungsträdgården, dzieło Ulrika Samuelssona. Kiedy budowano niebieską linię, zdecydowano pozostawić prawdziwe oblicze wysadzonej groty. Przez długi czas architekci i technicy pracowali nad wyczarowaniem w grocie tego dzieła. Ta stacja to właściwie historia Kungsträdgården w pigułce, między innymi pamiątka krwawej walki o niewycinanie wiązów.

IMG_0916Kungsträdgården

IMG_0924Kungsträdgården

Większość stacji metra ozdobiona jest trudnymi do przeoczenia malowidłami, płaskorzeźbami lub gablotami z mini wystawą. Ale czasami trzeba się dopatrzeć, doszukać dzieł i artystycznych smaczków, jak np. na stacji Vällingby, gdzie artysta Casimir Djuric nadał kolumnom podtrzymującym sufit peronu wygląd drzew. Dopiero niedawno to zauważyłam, przygotowując ten wpis i czytając o stacjach.

IMG_0781Vällingby

Mijając często pewne stacje, można się do nich przyzwyczaić i po pewnym czasie przestać zauważać, że są piękne i interesujące. Właściwie, jakie są, zależy od nas samych, to co dla jednych będzie kiczem, dla innych będzie czystym pięknem. W całym metrze znajduje się kilkaset dzieł, malunków, mozaik, instalacji, rzeźb – każda stacja jest inna i każdy znajdzie swoją ulubioną.

IMG_7123Midsommarkransen

Wiele wystaw i dzieł mówi o szwedzkich tradycjach, historii, kulturze, o ważnych wydarzeniach w życiu Szwecji.

IMG_7120Midsommarkransen

Dzieła sztuki mają to do siebie, że pobudzają fantazję, zmuszają nas do myślenia, zastanowienia. Jest też tak, że za każdym kolejnym razem patrząc na malowidło czy wystawę widzimy co innego, inne mamy refleksje.

IMG_7126Västertorp

stockholmAkalla

Na stacji Universitetet, gdzie ostatnie lata „bywałam” często, czekając na pociąg, wyszukiwałam na ścianie słów, lub czytałam sentencje na niebieskich tablicach.

IMG_1298Universitetet

IMG_9169Universitetet

IMG_0571Universitetet

Niektóre wystawy są naprawdę imponujące, tak jak wystawa z imitacją żaglowca na stacji Fridhemsplan, która jest dziełem Ingegerda Möllera.

IMG_0890Fridhemsplan

Bardzo ciekawe również są gabloty na stacji Näckrosen. Większość z nich związana jest z lokalnym, bardzo starym kinem Filmstaden.

IMG_0901Näckrosen

Główną stację metra, wszystkim znaną T-Centralen zaczęto ozdabiać w 1957 r. Na peronie stoją lastrykowe sofy zaprojektowane przez Egona Nielsena, a inni artyści ozdobili ściany białymi cegłami, postaciami wykonanymi z ceramiki oraz kolorowymi bryłami ze szkła. Dolna stacja T- Centralen, z której odchodzi niebieska linia zdobią białe, zaledwie tylko ociosane ściany pomalowane w duże niebieskie liście.

IMG_0929T- Centralen

 Sklepienie oraz ściany stacji Stadion wymalowane są kolorami tęczy. Tęcza to symbol homoseksualistów. W moim odczuciu to jedna z najładniejszych stacji. Bardzo optymistyczna.

IMG_0574Stadion

Jedną z piękniejszych jest (moja) stacja – Solna Centrum.
Na dramatycznie czerwonym tle rozciąga się prawie tysiąc metrowy świerkowy las. W rysunkach można dopatrzeć się tematów aktualnych w latach 70. a więc opuszczanie wsi, zanieczyszczenie natury, sposób życia.

IMG_0900Solna Centrum

Na ścianach wzdłuż torów widnieją zielone wzgórza i drzewa na intensywnym czerwonym tle. Cała ta kompozycja rysunków, pt. Szwecja w latach 70. wykonana została przez Karla – Olova Björka i Andersa Åberga, w r. 1975.

IMG_0820Solna Centrum

IMG_0897Solna Centrum

IMG_0809Solna Centrum

Ogromna większość wystaw i dzieł jest stała, ale jest też mnóstwo tymczasowych. Ponadto, sukcesywnie przybywa nowych dzieł. W halach biletowych rozdawane są czasami książeczki Konsten i tunnelbanan, gdzie można poczytać o nowych wystawach.

IMG_0904Västra Skogen

IMG_7134Fruängen

Warto też zabrać się, chociaż raz na bezpłatną wycieczkę z przewodnikiem. Wycieczki organizowane są przez Stockholms Lokaltrafik (SL), są bezpłatne (wystarczy tylko aktualny bilet na metro) i nazywają się Konståkning. Pierwsza wycieczka jest 15 stycznia, a każda kolejna, co tydzień aż do 31 maja. Program wycieczek można znaleźć na sl.se.
Siedem linii metra, około 100 stacji. Na każdej z nich coś ciekawego. Dzieła sztuki przyciągają wzrok nie tylko jeżdżących codziennie metrem mieszkańców Sztokholmu, ale i milionów turystów odwiedzających stolicę Szwecji. Nie da się zaprzeczyć, sztokholmskie metro jest unikalną, najdłuższą i być może jedyną na świecie taką galerią sztuki.

Karta SL – jak poruszać się po Sztokholmie

Informacje zawarte w tym wpisie są również do wydruku. (DRUKUJ)

Bilet papierowy wykupiony w kasie – jest bardzo drogi i niepopularny. Bilet SMS w telefonie (opis na dole) tylko dla posiadaczy szwedzkiego numeru telefonu.

Powszechnie używa się kartę SL odpowiednio naładowaną elektronicznie. Trzeba zacząć od kupienia nienaładowanej karty SL za 20 kr (bezzwrotnie).

SL kort 3

Karty mają różne kolory, ale najczęściej spotykana jest niebieska (każda jest tak samo ważna).

SL kort 2

Kartę można kupić oraz naładować elektronicznie (wielokrotnie i nawet po długiej przerwie) u sprzedawcy biletów przy wejściu do kolejki lub metra lub w SL center (np. na dworcu głównym w dolnej hali codziennie 6.30-23.15) lub w specjalnych automatach (nie sprzedają samej karty) umieszczonych w wielu miejscach (np. każdej stacji metra lub kolejki).

SL kort + automat 2

Saldo konta na karcie i pozostały czas ważności możesz odczytać zawsze bezpłatnie w tych automatach przykładając kartą do niebieskiego pola pod ekranem. Automaty przyjmują tylko karty a nie gotówkę i nie oszukują ale ty możesz niechcący popełnić błąd wiec lepiej naładować ją u kasjera w budce biletowej tłumacząc (można po angielsku)  jak byś chciał ją „naładować”. Możesz zapłacić kartą płatniczą lub koronami. Moja rada: W przypadku kłopotów językowych – poproś o pomoc i przygotuj sobie karteczkę z wyraźnie napisanym tekstem po szwedzku lub angielsku co chcesz kupić i podaj ją w kasie.

Można ją naładować:

1.) na pewien okres,

2.) na kasę podróżną (reskassa),

3.) pojedynczy bilet.

1.) na pewien okres (jeździsz, ile chcesz i jak daleko chcesz we wszystkich trzech strefach/Zon bez ograniczeń).  Ile kosztuje?

Doba                   1        3        7        30

Normalny        115    230   300   790

Ulgowy*            70    140   180    490

Nie można kupić na inną ilość dni/dób. Nie jest imienna, więc z karty może korzystać jedna lub więcej osób. (nie jednocześnie) Studenci nie mają ulgi.

*Ulgowy przysługuje dzieciom/młodzieży do ukończenia 20 roku życia oraz emerytom po ukończeniu 65 lat. Te granice wiekowe dotyczą również obywateli innych krajów.
*Dzieci, które nie ukończyły 7 lat mogą jechać za darmo w towarzystwie osoby starszej z ważnym biletem.

Zakup tej karty jest bardzo opłacalny dla tych, którzy dużo jeżdżą, bo przemieszczasz się bez ograniczeń w obrębie całego województwa (län) Sztokholmu (wszystkie strefy i obejmuje Nynäshamn i Arlanda ale nie Skavsta) wszystkimi środkami lokomocji: kolejką, metrem, autobusami i tramwajem.

Czas zaczyna się liczyć od momentu rozpoczęcia pierwszego przejazdu, a nie dniami kalendarzowymi. Jeżeli masz 3 dobową kartę i rozpoczynasz pierwszą podróż (dotykając bilet do kasownika) o godz 17.00 we wtorek to będziesz mógł z niej korzystać do 17.00 w piątek,

2.) Ładujesz kartę i masz kasę podróżną (bez ograniczeń w czasie)

Ładowanie w koronach SEK (min. 100 i max 1000 koron. Max saldo na karcie 1500kr)
Np: Ładujesz za 250 kr i każda podróż odciąga ci z kasy podróżnej pewną sumę. Ładując musisz od razu określic dwie rzeczy:

  • czy to ma być kasa ulgowa czy normalna
  • jaka będzie twoja standardowa podróż (w ilu strefach/zon-ach)

Zalecam wybór w jednej strefie/zon-ie a jeżeli podróż będzie dłuższa to wtedy zgłosić to w kasie i otrzymać tam dodatkowy bilet w kasie, który ściągnie ci dodatkową różnicę z karty. Uwaga: Jeżeli ładując kartę określisz, że będziesz miał jako standard podróż w dwóch zon-ach to mimo, że pojedziesz w jednej strefie odciągnie ci za dwie strefy. Chyba, że zgłosisz w kasie, że bedzie to podróż w jednej strefie i wtedy pobierze mniejszą opłatę.

Cena biletu z kasy podróżnej:

Zon                     1            2            3

Normalny        25        37,5        50

Ulgowy*           15         22,5       30

Bilet ważny jest w jednej lub dwóch Zon/strefach 75 min a w trzech 120 min,
Czas liczy się od startu podróży (dotknięcia karty do czytnika przy wejściu).

Przykład 1: Załadowałeś na karcie 250 kr. Rozpoczynasz podróż (bilet normalny w jednej strefie/Zon-ie) przyciskając kartę do czytnika w autobusie (przy kierowcy). W tym momencie masz 75 min na ukończenie podróży. System SL ściąga z karty 25 kr i zostaje ci 225 kr.
Jedziesz jeden lub kilka przystanków i przesiadasz się na kolejkę lub metro. Tam dotykasz kartą do czytnika

i system otwiera wejście do metra/kolejki i nie ściąga ci nic z karty, bo nie minęło jeszcze 75 min. Jeżeli minęło to pobierze za następny standardowy bilet.
Możesz wrócić w to samo miejsce skąd zacząłeś podróż i nie będzie cię to kosztowało więcej, jeżeli wejdziesz do ostatniego środka lokomocji przed upływem tych 75 minut. Możesz jeszcze dalej jechać do celu, mimo że  75 minut już minęło. Masz do tego prawo ale w wypadku kontroli powiedz im o tym. Dla nich nie masz już ważnego biletu ale gdy sprawdzą w systemie to będzie wszystko OK i bez dodatkowej opłaty.

Przykład 2: Jedziesz z lotniska Arlanda do Stockholm Central (jazda w w trzech strefach Zon C, B i A) masz 19 lat (ulgowy). Po kupieniu i załadowaniu karty kasa podróżna (reskassa) 100 kr (można tam kupić w Information Vistitor Center) i wybraniu standardowej trasy w jednej strefie (tak chcesz się poruszać później w Sztokholmie w jednej strefie/zon) idziesz w lewo z hali przylotów do autobusu 583. Mówisz kierowcy, że jedziesz do Centrum Sth i on ci programuje taki bilet na karcie a system ściąga ci z karty 30 kr. System „wie, że masz ważny bilet w trzech strefach  na 120 min”. Kiedy zmieniasz autobus na kolejkę w Märsta do Sth to kasownik przy wejściu cie wpuszcza i system nie ściąga z twojej karty więcej. Cała podróż kosztowała cię 30 kr i na karcie masz saldo 70 kr. Podróż z Arlanda do Sztokholmu lub Uppsali będzie opisana dokładniej w „Jak dostać się do centrum Sztokholmu z lotniska, promu i ceny”.

Przykład 3: Jedziesz kolejką (pendeltåg) z promu z Nynäshamn do Stockholm Central (jazda w trzech strefach Zon C, B i A bilet normalny). Załadowałeś kartę na kasę podróżną (reskassa) 200 kr. W automacie przytykając kartę do niebieskiego pola, wykupujesz bilet na trzy strefy i system ściąga ci z karty 50kr.  Twoje saldo na karcie będzie 150kr. Dojedziesz spokojnie do centrum Sztokholmu bo kolejka jedzie ok godziny a ty masz na twoją podróż 120 min i możesz poruszać się dalej dokąd tylko chcesz i z przesiadkami w czasie do 120 min.

Całe województwo Sztokholmu jest podzielone na strefy/Zon-y A B C

SLzonkarta 1

3.) Pojedynczy bilet na jedną trasę (mogą być przesiadki i różnymi środkami lokomocji) można załadować na kartę.

Cena biletu pojedynczego

Zon                     1           2            3

Normalny        36        54          72

Ulgowy*           20        30         40

Bilet ważny jest w jednej lub dwóch zon/strefach 75 min a w trzech 120 min,
Czas liczy się od startu podróży (dotknięcia karty do czytnika przy wejściu).

Jeżeli zrobisz coś źle to prawie przy każdym wejściu jest osoba w budce/kasie gdzie otrzymasz pomoc: Oni odczytają z karty, kiedy była przytknięta do czytnika i czy faktycznie masz prawo wejścia bez dodatkowej opłaty.
Raz przyłożona karta do czytnika nie otwiera ponownie w ciągu minuty, żeby zapobiec możliwości „pożyczenia” karty innej osobie, która chciałaby wejść na ten sam bilet.

Pamiętaj o kilku sprawach:

  • Kartę przykładasz do czytnika po prawej stronie – drzwi otwierają się na tyle długo, że zdążysz spokojnie przejść.
  • Nie dotykaj karty do czytnika po lewej stronie, bo otworzą się drzwi obok na lewo i możesz nie zdążyć wejść.
  • Przy wejściu do kolejki lub metra (nie dotyczy to autobusu, bo tam nie ma żadnej bramki) najlepiej stać na wysokości czytnika i nie dalej niż przyklejona stopa na podłodze. Nie stój za blisko drzwi, bo może połknąć opłatę a nie otworzyć. Dotykając ponownie bilet do czytnika, wyświetli się czerwony X i bramka będzie zamknięta.  Karta ponownie będzie działać po minucie i nie ściągnie dodatkowej opłaty.  W razie problemów idź wtedy do kasy, gdzie ci pomogą i wpuszczą.
  • Jeżeli popełniłeś jakiś błąd to da się wszystko naprawić i otrzymasz zwrot kiedy ty (lub ktoś za ciebie) wyjaśni sprawę, nawet po czasie (najlepiej w SL center).

Moja rada: popatrz trochę jak robią to inni zanim sam udasz się w pierwszą podróż.

Za niewykorzystane niektóre bilety – można niekiedy otrzymać częściowy zwrot pieniędzy na kartę lub gotówką w zależności jak kupiliście bilet/kasę podróżną po pobraniu opłaty administracyjnej 50 kr.

SMS – bilet.  Trzeba najpierw uruchomić konto związane z twoim szwedzkim numerem telefonicznym.

Później wysyłasz SMS z poniższym kodem i system wysyła ci bilet w postaci SMS-a, który okazujesz przy wejściu. Czas podróży liczy się od otrzymania biletu w  SMS-ie.

  • Helt pris = H eller h               (Normalny)
  • Reducerat pris = R eller r      (Ulgowy)
  • Resa i zon A = A eller a          (podróż w strefie A)
  • Resa i zon B = B eller b          (podróż w strefie B)
  • Resa i zon C = C eller c           (podróż w strefie C)

Informacje po szwedzku znajdziesz na stronie SL gdzie wybierasz rubrykę „Att köpa och använda sms-biljett” lub w SL center.

POWODZENIA!